शिक्षकलार्इं समर्थन गरौं: नेपालको शिक्षा ऐन सुधारको लागि एक आह्वान

लेखक: नेपाली विचार डेस्क | अप्रिल ३०, २०२५

शिक्षकहरू कुनै पनि समाजको वास्तविक नायक हुन्। उनीहरू बच्चाहरूको मस्तिष्क निर्माण गर्न मद्दत गर्छन् र भविष्यका डाक्टर, इन्जिनियर, किसान, नेता, र सभ्य नागरिक बन्ने तयारी गर्छन्। तर नेपालमा, ती सबै व्यक्तिहरू जसले हाम्रो राष्ट्रको भविष्य बनाउँछन्, त्यति सम्मान पाउँदैनन्। यसै कारण, देशभरिका शिक्षकहरू अहिले आफ्नो आवाज उठाइरहेका छन् — केवल आफ्ना लागि मात्र होइन, तर एक समान र राम्रो शिक्षा प्रणालीको लागि पनि।

हालको शिक्षक आन्दोलन शिक्षा ऐनमा सुधार ल्याउने उद्देश्य राख्दछ। उनीहरूले यो ऐनमा सुधार गर्नका लागि आवाज उठाइरहेका छन्, जसले शिक्षकको अधिकार र सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने हो।

शिक्षकहरू के माग गर्दै छन्?

शिक्षकहरू अहिले नेपाल सरकारसँग शिक्षा ऐन सुधार गर्नको लागि माग गर्दैछन्। उनीहरूको मुख्य मागहरू तलका छन्:

• नौकरीको सुरक्षा: नेपालका धेरै शिक्षकहरू लामो समयदेखि अस्थायी वा ठेक्का आधारमा काम गर्दै आएका छन्। उनीहरू स्थायी बनाउने स्पष्ट प्रक्रिया माग गर्दैछन्।

• समान उपचार: शिक्षकहरूले नयाँ ऐनमा सार्वजनिक र निजी विद्यालयका शिक्षकहरू बीच कुनै भेदभाव नगर्नको लागि माग गरेका छन्। सबै शिक्षकलाई समान अधिकार र अवसर मिल्नुपर्छ।

• प्रोमोशन प्रणाली: शिक्षकहरू प्रायः आफ्नो सम्पूर्ण क्यारियरमा कुनै प्रोत्साहन बिना काम गर्दछन्। नयाँ ऐनमा समयमै प्रोमोशनको व्यवस्था हुनुपर्नेछ, जुन अनुभव र प्रदर्शनको आधारमा आधारित हो।

• पेन्सन र सेवानिवृत्त लाभ: शिक्षकहरूले पेन्सन र सेवानिवृत्त लाभको अधिकार माग गरेका छन्, जसको अहिले अधिकार छैन।

• व्यावसायिक इज्जत: शिक्षकहरूले आफ्नो पेशालाई सम्मानजनक बनाउन सरकारसँग आग्रह गरेका छन्। यसका लागि नीति निर्माण र शिक्षा योजनामा उनीहरूको सहभागिता आवश्यक छ।

वर्तमान शिक्षा ऐन किन अपर्याप्त छ?

नेपालको वर्तमान शिक्षा ऐन दशौं वर्ष पुरानो छ। यस अवधिमा शिक्षा प्रणाली धेरै परिवर्तन भएको छ, तर ऐनको ढाँचा परिवर्तन भएको छैन। यसैले, अहिलेका शिक्षकहरूको अवस्था, जो अस्थिर अवस्थामा काम गरिरहेका छन्, यस ऐनमा समेटिएको छैन। साथै, यस ऐनले आजको समयमा शिक्षक र विद्यार्थीको आवश्यकता पूरा गर्न असक्षम छ।

उदाहरणको लागि, अस्थायी शिक्षकहरू, जसले १० वा १५ वर्षसम्म काम गरेका छन्, पनि अझै असुरक्षित छन्। उनीहरूलाई कहिल्यै हटाउन सकिन्छ। यस्तो अवस्था शिक्षकहरूको लागि अन्यायपूर्ण छ र शिक्षा गुणस्तरमा असर पुर्याउँछ। शिक्षकलाई उचित सुरक्षा र सम्मान नदिएर, हामी कसरी उनीहरूबाट उच्च गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न सक्दछौं?

शिक्षकहरूको समस्या मात्र उनीहरूको समस्या होइन — यो राष्ट्रिय समस्या हो

जब शिक्षकहरू दुखी हुन्छन्, तब विद्यार्थीहरू पनि दुखी हुन्छन्। जब विद्यालयमा स्थिर र प्रेरित शिक्षकहरू हुँदैनन्, तब शिक्षाको गुणस्तर घट्छ। र जब शिक्षा कमजोर हुन्छ, तब हाम्रो सम्पूर्ण राष्ट्रको भविष्यमा खतरा आउँछ।

त्यसकारण, यो आन्दोलन केवल शिक्षकहरूको विरोध मात्र होइन — यो शिक्षा न्यायको लागि एक राष्ट्रिय आन्दोलन हो। यसले प्रत्येक परिवार, प्रत्येक बच्चा र प्रत्येक गाउँलाई असर गर्छ।

सरकारले बुझ्नुपर्छ कि शिक्षा केवल भवन र पाठ्यपुस्तकहरूको बारेमा होइन। यो शिक्षकहरूको बारेमा हो। यदि हामी उनीहरूलाई संरक्षण र समर्थन गर्न सक्दैनौं भने, हामी भविष्यको पीढीलाई असफल बनाउँदैछौं।

शिक्षकहरू विशेषाधिकारको माग गर्दै छैनन्

केही व्यक्तिहरू भन्न सक्छन् कि शिक्षकहरूले धेरै माग गरेका छन्। तर यो साँचो होइन। शिक्षकहरूले केवल मूलभूत अधिकार मागेका छन् — रोजगार सुरक्षा, समान उपचार, सेवानिवृत्ति लाभ र सम्मान। यी सबै अधिकार अरू सरकारी कर्मचारीहरूले पहिले नै प्राप्त गरेका छन्।

शिक्षकहरूले विलासिता मागेका छैनन्। उनीहरूले केवल न्याय मागेका छन्। उनीहरूले सरकारसँग धम्की दिँदै छैनन् — उनीहरूले शान्तिपूर्वक छलफल, र्याली र आम हडतालहरूको माध्यमबाट परिवर्तनको माग गरेका छन्। एक लोकतन्त्रमा, यो उनीहरूको अधिकार हो।

सरकार र शिक्षकहरूले एकसाथ काम गर्नुपर्छ

हालै, सरकार र शिक्षक संघ बीच छलफल भएको थियो। दुवै पक्षले छलफललाई "सकारात्मक" भनेका छन्, तर स्पष्ट सम्झौता भएको छैन। यो ढिलाइ शिक्षकहरूमा थप निराशा र चिन्ता पैदा गर्दैछ।

सरकारले अब यस विषयलाई गम्भीरतासाथ लिनु पर्छ। यसले अर्थपूर्ण संवाद सुरु गर्नुपर्छ, शिक्षकहरूको आवाज सुन्नुपर्छ, र शिक्षा ऐन सुधारको प्रक्रिया ढिलाइ नगरी सुरु गर्नुपर्छ।

ऐनको परिवर्तन समय लिइसक्छ, तर सरकारले सकारात्मक प्रतिबद्धता र राजनीतिक इच्छाशक्ति देखाउन थाल्नुपर्छ। शब्द मात्र पर्याप्त छैन — शिक्षकहरूलाई क्रियाशीलता चाहिन्छ।

शिक्षा ऐनको सुधार भनेको के हो?

शिक्षा ऐनको सुधार भनेको केवल शिक्षकहरूको हितका लागि मात्र होइन, सम्पूर्ण देशका लागि हो। यसले शिक्षकलाई अझ राम्रो अधिकार, सुरक्षा र सम्मान दिनेछ र हामी सबैको भविष्यलाई उज्जवल बनाउनेछ।

शिक्षकहरूको यो आन्दोलन नेपालका भविष्यका नायकहरूको सम्मान गर्नको लागि हो। हामी सबैले यसमा साथ दिनुपर्छ र यसका लागि आवाज उठाउनुपर्छ। केवल शिक्षा ऐनमा सुधार नभएर, हाम्रो समाजमा शिक्षकहरूको स्थान र इज्जतलाई पनि सुधार गर्नु आवश्यक छ।